Một nhà thần kinh học nói rằng, bất cứ ai trong chúng ta đều có thể làm điều gì đó rất khủng khiếp, chỉ cần một cơn thịnh nộ châm ngòi.
Sau những vụ giết người kinh hoàng, đâu đó người ta vẫn không tin kẻ thủ ác lại chính là người hàng xóm, người con, người cha, người chồng từng rất ôn hoà, chưa hề mích lòng ai mà họ từng quen biết. Vậy điều gì đã đưa lối dẫn đường, điều gì đã xảy ra ở khoảnh khắc mà người ta quyết định xuống tay giết một ai đó, và để cuộc đời mình đi vào ngõ cụt không thể quay đầu. Điều gì đã tạo nên một kẻ sát nhân?
Năm 2012, James Holmes, 24 tuổi giết chết 12 người trong buổi chiếu phim Dark Knight Rises tại Colorado. James từng được biết đến như là một đứa trẻ cực kỳ ngoan hiền. Ed Gein khét tiếng với biệt danh “Đồ tể xứ Plainfield” khi giết 2 phụ nữ vào những năm 1950, đưa xác nạn nhân vào bộ sưu tập mà anh ta đã thu thập từ các nghĩa địa. Một cảnh tượng như phim kinh dị mà Ed thủ vai chính. Thế nhưng, hàng xóm miêu tả anh ta là một “chàng trai tử tế”.
Còn rất nhiều những lời miêu tả như thế về một kẻ giết người. Họ không có bất cứ dấu hiệu, “triệu chứng” hay phản ứng khác thường nào, có thể cảnh bảo với bất cứ ai rằng họ sẽ trở thành tên thủ ác tàn bạo. Khoa học không tìm được bất cứ manh mối nào để nhận biết sớm một tên giết người, hay người có xu hướng bạo lực.
Nhà thần kinh học Robert Burton đã bỏ ra hơn 30 năm nghiên cứu và theo dõi các trường hợp, thu thập dữ liệu từ bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học trong việc dự đoán bạo lực. Ông kết luận, những người gây ra các vụ việc kinh hoàng sẽ giống hệt mọi người cho đến ngày bước vào bóng tối của cái ác. Ở khoảnh khắc ấy, họ mới hoàn toàn khác chúng ta.
Điều này đặt ra một câu hỏi: Nếu chúng ta không biết ai sẽ trở thành kẻ giết người, liệu chúng ta có tin tưởng rằng mình cũng sẽ không như vậy?
David Buss, giáo sư tâm lý học tại Đại học Texas-Austin đã khảo sát 5.000 người cho quyển sách “The Murderer Next Door: Why the Mind is Designed to Kill” của ông (tạm dịch: Tên sát nhân nhà bên: Điều gì trong tâm trí của kẻ giết người). Kết quả là, 91% đàn ông và 84% phụ nữ từng nghĩ đến việc giết ai đó.
Một thực tế đáng sợ là chúng ta có thể thực sự trở nên bạo lực trong một số tình huống nhất định. Douglas Fields, một nhà khoa học thần kinh và là tác giả cuốn “Why We Snap” nói rằng, não bộ của con người phát triển để nhận ra sự nguy hiểm, nguy cơ bị tấn công như một cơ chế phòng thủ. “Tất cả chúng ta đều có khả năng trở nên bạo lực bởi vì trong những tình huống nhất định, nó cần thiết cho sự sống còn của chúng ta”, nhà khoa học này nói, “Bạn không cần được dạy về khả năng phòng thủ, bởi vì bạn có sẵn một bản năng sinh tồn”.
Vấn đề là chúng ta quá nhạy cảm, và cơ chế phòng thủ đôi khi sẽ sai. Thế giới hiện đại có thể chính là nguyên nhân khiến hệ thống phòng thủ của não gặp vấn đề.
Chúng ta dễ dàng bắt gặp ai đó nổi điên vì kẹt xe, phản ứng gay gắt với những lời lăng mạ và những hành động gây hấn. Một số người có thể thấy, kẹt xe là một việc rất bình thường, nó sẽ nhanh chóng qua đi. Thế nhưng, một lúc nào đó, chính họ có thể hoàn toàn mất kiểm soát khi sự căng thẳng bị đẩy lên quá cao, vượt mức chịu đựng của não. Lúc này, cơ chế phòng thủ sinh tồn được kích hoạt.
“Đó là một sự thật”, Fields nói. Có quá nhiều người phạm tội bởi họ rơi vào cơn thịnh nộ. Họ thậm chí không tin rằng mình có thể làm như thế. Điều đó không có nghĩa là chúng ta chưa từng thấy những biểu hiện hung hăng này. Tuy nhiên, khi chưa vượt ngưỡng chịu đựng, hầu hết chúng ta đều tiết chế được các phản ứng.
Một cách lý tưởng, chúng ta nhận ra rằng “giận quá mất khôn”, cơn giận dữ khiến chúng ta nhạy cảm, mất bình tĩnh và hành động sai lầm. Tuy nhiên, cuộc sống sẽ có những bất ngờ. Giới hạn có thể bị phá vỡ vào một lúc nào đó.
Áp lực xã hội, bao gồm các chuẩn mực đạo đức, văn hoá, pháp lý,… đều ảnh hưởng đến các xung lực sinh học dẫn đến nguy cơ giết người. Tỷ lệ bạo lực của con người thay đổi đáng kể theo thời gian và ảnh hưởng của văn hoá. Trong khi chúng ta không kiểm soát được các xung động diễn tiến của não, chúng ta cũng không thể thoát khỏi tác động của chúng.
Thật dễ chịu khi nghĩ rằng bọn tội phạm là ai đó hoàn toàn khác bạn. Rất nhiều phạm nhân cũng đã từng nghĩ như vậy.
Tăng Khánh 